Dag van de Nieuwste Geschiedenis 2024

In 2014 organiseerden historici Amandine Lauro en Magaly Rodríguez García aan de ULB een studiedag over de historiografie van subalterne groepen en mensen in de marge van de samenleving. Ze betreurden de terughoudendheid van Belgische historici om met deze concepten aan de slag te gaan en hun relatieve afwezigheid op het domein van de ‘subaltern studies’, dat sinds de jaren 1980 was opgekomen. In het verlengde van deze ontmoeting leidden beide sprekers in 2016 een sessie op de Dag van de Nieuwste Geschiedenis, met de focus op ‘Belgische historici en de internationalisering’. Tien jaar na het colloquium aan de ULB heeft het onderzoek naar ondervertegenwoordigde sociale groepen in de Belgische geschiedschrijving duidelijk aan belang gewonnen. Het vormt daarom een interessant thema voor de volgende Dag van de Nieuwste Geschiedenis.

Het debat draait vooral om de definities van de begrippen ‘marginaliteit’ en ‘subalterniteit’, die grotendeels overlappen. Marginale of subalterne groepen worden gevormd door mensen met een beperkte toegang tot bepaalde rechten, ruimtes, middelen en kansen vanwege hun sociale afkomst, etnische achtergrond, leeftijd, geslacht, functie, etc. Terwijl ‘marginaliteit’ eerder verwijst naar een ruimtelijk concept (mensen die in de marge leven bevinden zich fysiek of cultureel ver van het centrum), heeft ‘subalterniteit’ meer te maken met een Gramsciaans geïnspireerd hiërarchisch concept (ondergeschikt aan de elites). De positie van deze marginale of subalterne groepen kan het gevolg zijn van het niet naleven van de regels van de heersende cultuur of van de stempel die de heersende cultuur op hen drukt, namelijk als zijnde ondergeschikt, onbelangrijk of onproductief. Vanuit een langetermijnperspectief blijkt alvast dat de grenzen die marginale of subalterne groepen van het centrum scheiden, dynamisch zijn en in tijd en ruimte veranderen. Ook historici zelf dragen met hun onderzoek bij tot het herschikken, bestendigen of versterken van deze kwalificaties.

Dankzij deze focus op marginale en subalterne groepen zijn er nieuwe perspectieven ontstaan op de samenleving, met bijzondere aandacht voor de geschiedenis en het perspectief van ondervertegenwoordigde groepen, zoals inwoners van de voormalige kolonies, vrouwen, de LGBTQIA+-beweging, (voormalige) gevangenen, ouderen, gehandicapten, etnisch-culturele minderheden, en anderen.

Deze nieuwe invalshoeken nodigen uit tot een nieuwe bijeenkomst. De Belgische Vereniging voor Nieuwste Geschiedenis stelt zich tot doel om het onderzoek naar de (brede) Belgische geschiedenis te bundelen. Met deze missie voor ogen willen we tijdens de komende editie van de Dag van de Nieuwste Geschiedenis, in samenwerking met het BELvue museum, de blik richten op actueel onderzoek, debatten en uitdagingen rond de geschiedenis van ‘marginale’ en ‘subalterne’ groepen.